Ma Chiến Hữu (Chiến Hữu Trùng Phùng) – Mạc Ngôn

“Ma Chiến Hữu” (nguyên tác: 战友重逢 – Chiến Hữu Trùng Phùng) là một tác phẩm tiểu thuyết của Mạc Ngôn, khác với những tác phẩm nổi tiếng khác của ông về bối cảnh nông thôn và những câu chuyện sử thi. “Ma Chiến Hữu” tập trung vào một chủ đề nhạy cảm và gây tranh cãi: cuộc chiến tranh biên giới Việt – Trung (1979) và những ám ảnh hậu chiến.

Bối cảnh và Nội dung chính:

“Ma Chiến Hữu” lấy bối cảnh 13 năm sau cuộc chiến tranh biên giới Việt – Trung. Tác phẩm kể về câu chuyện của Triệu Kim, một cựu binh Trung Quốc, trở về quê hương và bất ngờ “gặp lại” Tiền Anh Hào, người bạn thân thiết đã hy sinh trong cuộc chiến. Tuy nhiên, “Tiền Anh Hào” ở đây không phải là một con người sống, mà là một hồn ma, một linh hồn bị mắc kẹt, không thể siêu thoát.

Thông qua cuộc đối thoại giữa Triệu Kim và hồn ma Tiền Anh Hào, Mạc Ngôn đã tái hiện lại những ký ức kinh hoàng về chiến tranh, sự vô nghĩa của bạo lực, và những mất mát khủng khiếp mà binh lính phải trải qua.

• Số phận bi thảm của những người lính: Tác phẩm không tô hồng chiến tranh hay những anh hùng. Thay vào đó, Mạc Ngôn phơi bày một cách trần trụi số phận bi thảm của những người lính trẻ, đa phần là thanh niên nông thôn nghèo, nhập ngũ với mong muốn được đỡ một miệng ăn ở nhà, hoặc để gia đình được hưởng tiền tử tuất nếu chết trận. Họ bị nhồi sọ đến mù quáng và chết trận một cách không hề vẻ vang.
• Thế giới tâm linh và nỗi ám ảnh: Hình tượng “hồn ma chiến hữu” là trung tâm của tác phẩm. Những linh hồn này không có nơi nương tựa, phải vất vưởng, thậm chí leo lên cây mà tá túc. Điều này thể hiện nỗi đau, sự oan khuất và sự không thể thanh thản của những người đã ngã xuống trong một cuộc chiến đầy phức tạp. Đây cũng là cách Mạc Ngôn đưa yếu tố huyền ảo, siêu thực vào tác phẩm của mình để làm nổi bật thông điệp.
• Phản chiến: Tác phẩm mang một tinh thần phản chiến mạnh mẽ. Mạc Ngôn không trực tiếp miêu tả cảnh chiến tranh mà tập trung vào hệ quả của nó đối với con người và xã hội. Ông đặt ra câu hỏi về ý nghĩa của cuộc chiến, về sự hy sinh và những vết thương tinh thần kéo dài mà nó để lại cho cả những người sống sót và những linh hồn đã khuất.
• Thuyết âm dương và mối quan hệ giữa trần gian – cõi âm: “Ma Chiến Hữu” còn lồng ghép thuyết âm dương, nói về mối quan hệ giữa người ở trần gian và thế giới siêu hình, tạo thêm chiều sâu cho câu chuyện.

Phong cách nghệ thuật và ý nghĩa:

“Ma Chiến Hữu” là một ví dụ điển hình cho phong cách “hiện thực huyền ảo” của Mạc Ngôn. Ông kết hợp yếu tố dân gian, tâm linh với hiện thực tàn khốc của chiến tranh và hậu chiến. Ngôn ngữ của ông vẫn giữ được sự mạnh mẽ, đôi khi gai góc nhưng đầy chất thơ và sự đồng cảm.

Khi được xuất bản ở Việt Nam, tác phẩm này đã gây ra nhiều tranh cãi bởi chủ đề nhạy cảm của nó. Tuy nhiên, nhìn chung, “Ma Chiến Hữu” được đánh giá là một tác phẩm dũng cảm, dám chạm vào một vết thương lịch sử, không chỉ ở Trung Quốc mà còn ở Việt Nam, để nói lên tiếng nói của những người lính, những nạn nhân thực sự của chiến tranh, bất kể họ thuộc phe nào. Nó là một thông điệp về sự đau khổ chung của con người khi phải đối mặt với bạo lực và sự tàn khốc của chiến tranh.